TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
22/4/1983 tarih ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Teklifi ve gerekçesi ilişikte sunulmuştur.
Gereği için arz ederiz.
GENEL GEREKÇE
Türkiye’de parlamenter demokrasinin önündeki önemli engellerden birini de “demokrasinin vazgeçilmez unsurları” olarak tanımlanan siyasi partilerde, parti içi demokrasi anlayışının yeterince içselleştirilememesi oluşturmaktadır. Darbe döneminde “demokrasiye tepki” refleksiyle düzenlenen, siyasi partiler ve seçim yasaları parti içi demokrasiyi büyük ölçüde yok etmiştir.
Türkiye’de parti içi demokrasiyi engelleyen önemli bir unsur da siyasi partilerin lider ve genel merkez yönetim organlarına yasalarla tanınan geniş yetkilerdir. Partilerde oligarşik bir yapı oluşmasına yol açan ve parti içi demokrasiyi ortadan kaldıran bu yetkiler halk iradesinin TBMM’ye gerektiği gibi yansımasını da sınırlamaktadır. Sadece milletvekili adayları değil yerel seçimlerde aday gösterilenler de herhangi bir demokratik süreç kullanılmadan, partilerin genel merkezlerinde çoğu kez parti liderleri ve etrafındakiler tarafından doğrudan belirlenmektedir.
Temsili demokrasilerde millet egemenlik hakkını, seçtiği temsilciler (milletvekilleri) aracılığıyla kullanmaktadır. Milletvekili adaylarının tümünün, parti lideri ve/veya genel merkez organları tarafından belirlenmesi milletle vekilleri arasındaki temsiliyet ilişkisini baştan sakatlamaktadır.
Yukarıda anlatılan nedenlerle bu Yasa teklifiyle:
- Siyasi partilerin, genel ve ara seçimlerde, yurtiçi seçim çevresinden göstereceği milletvekili adaylarını , partilerin kayıtlı üyelerinin katılımıyla yapılacak ön seçimle belirlemeleri,
- Ancak, bir siyasi partinin bir önceki seçimde yüzde 10’dan az oy aldığı seçim çevrelerindeki adayları ile seçime ilk kez katılacak olan siyasi partilerin adaylarını, ön seçim dışındaki yöntemlerle belirleyebilmeleri
- Siyasi partilerin, yurt dışı seçim çevresi ve ülke seçim çevresi için belirleyecekleri milletvekili adaylarını ise tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile belirleyebilmesi,
- Yurt dışı seçim çevresi ve ülke seçim çevresinden gösterilecek adayların önseçim dışındaki usullerle belirlenmesi durumunda, aday listesinin, yurtiçi seçim çevresi için yapılacak önseçim tarihinden en az on gün önce Yüksek Seçim Kuruluna bildirilmesi, Ara seçimlerde ve altı aydan daha kısa bir sürede yenilenecek genel seçimlerde gösterilecek milletvekili adaylarının belirlenmesinin ise önseçim zorunluluğundan istisna tutulması,
- Siyasi partilerin ara seçimlerde gösterecekleri adayların, Büyük Kongre tarafından seçilen merkez karar ve yönetim kurulu kararıyla ve partinin tüzüğünde yer alan yöntemlerden biriyle seçebilmeleri,
Sağlanmaktadır.
22/4/1983 TARİH VE 2820 SAYILI SİYASİ PARTİLER KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN KANUN TEKLİFİ
MADDE 1- 2820 sayılı Kanunun 37. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, 3 üncü fıkrası yürürlükten kaldırılmış, diğer fırkaları buna göre teselsül ettirilmiştir;
“Siyasi partiler, milletvekilliği genel veya ara seçimlerinde, yurtiçi seçim çevresinden adaylık için müracaat eden ve adaylığı uygun bulunanlar arasından, adayların tespitini; partiye kayıtlı üyelerin katılımıyla, hakim huzurunda yapılacak önseçimle yaparlar. Ancak siyasi partiler bir önceki milletvekili genel seçimlerinde %10’dan az oy aldıkları seçim çevrelerinde partiler tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile belirleyebilir. Ara seçim takviminin önseçim yapılma sürecini zorlaştırdığı durumlarda, siyasi partilerin tüzüklerinde belirtilmek kaydıyla, ara seçim döneminde önseçim yapılmamasına Büyük Kongre tarafınca seçilen merkez karar ve yönetim kurulu karar verebilir. 6 ay içinde yenilenen seçimlerde de önseçim yapılmamasına Büyük Kongre tarafınca seçilen merkez karar ve yönetim kurulu karar verebilir. Seçime ilk kez katılacak ve bir önceki milletvekili genel seçimlerine katılamayan siyasi partiler tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile belirleyebilir.
Siyasi partiler, yurt dışı seçim çevresi için belirleyecekleri 10 milletvekili adayı ile ülke seçim çevresi için belirleyecekleri 100 milletvekili adayını tüzüklerinde belirleyecekleri usul ve esaslardan herhangi biri veya birkaçı ile belirleyebilir. Adayların önseçim dışındaki usullerle belirlenmesi durumunda, adaylar, yurtiçi seçim çevresi için yapılacak önseçim tarihinden en az on gün önce Yüksek Seçim Kuruluna bildirir.”
MADDE 2- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.